Qabyaalad iyo jeeroo la naco qaadkan lagu waashay
Qastijeeray wadayeelatoo qawlka kuheshiiso
Qabyoweeye Soomaaliyeey qiiradaadaniye
14kii June 2017 shirkaddadaabacaadda ee Sagaljetwaxayiigudeeqdaynuqul ka midahDiiwaankaMaansadaTimacadde ee uuqorayBoobeYuusuf Ducaale oo dhawaansoobaxay. Sidaanfilayo, dhawaanahana la soobandhigidoonaa.
Guud ahaan waabuug soo-jiidasholeh marka loo eego qaabkauu u diryaarsanyahay,waxaanay markiiba ishaadu kudhacaysaa sawirka Alle ha u naxariisteeMarxuumTimacadde oo jaldigasare kuyaalla. Waa daabacaaddii saddexaad oo sida muuqata shin-dhalad,tuur iyo tarbiicaba laga hufay.Intiiaan buug suugaaneed arkayay waakii ugu maansooyin badnaa,waxaana kudaabacan 150 maanso.
Cabdillaahi Suldaan oo kucaanbaxayTimacadde wuxuu safka hore kagajiray halyeeyadii tirada iyo tayadaba lahaa ee naftooda u sadqeeyayhalgankiigobanimo-doonkaa ahaa soona hooyay calanka maantaSoomaalidu kufaanto.Hibooyin is barkan ayaa Alleku mannaystay Timacacde.Wuxuu ahaa maansoyahan Alle u sakhiray curinta ama falkinta tixeed sidauuisaguba kusheegay dhawr gabay oo ay ka midyihiin“Masoo ururiyo ee keyga waan igadh salaaxaaye” iyo “Meer meerimayo oo tixaan meel dhaw ku ogaaye.”
Waxaa kale oo cajiib ahayd haybaddii iyo luuqdiiuukuhantiyaydhegeha dadwaynaha taasoo aragtidiisa sugaaneed u gudbisay si sahlan marnaba kama uu leexan mabaadii’diiuu u taagnaa ee ay ka mid ahaayeen waddaniyadda kuwaas oo ka dhex muuqda maansooyinkiisa sidauukusheegay tixo dhawr ah oouu si guud dadweynaha ugu lahadlayey. Isaga oo ka digayay gacmohoorsigawaakiilahaa:
Midigtaaduwaxayxoogsataamaydhagaajada’e
Magaabadahashaadaa ka roon, maydhanaankale’e.
CabdillaahiSuldaan wuxuu ka maansoonjiray qaybaha kala duwan ee nolosha sida dhaqanka,aqoonta waddaniyadda, wadajirka, midnimada bulshada iyo wacyigalinta umadeed. Dhinaca kale wuxuu si farshaxan ahu tilmaamijiray diinta islaamka isagoo aan baryadaAlle aan ka ciijisijirin. Bal eeg geeraarkan la-yaabkaleh ee xamdi-naqa ah:
CasiiskiiNebiLuud
Kuwiicaasigareeyey
Amaceebtayaqaanay
Habeencawda u gooyay
IlaahiiNebiCiise
Cilmigiisakuqaaday
Ee Cashaduuimandoono
Cawarseefugudhiibayaw
Ilaahiicaadilahaayeen
Cabdigiisaahaynoow
Waxbakuucabanmaynoo
Adaacaalimul- qayb ah.
MaansadaTimacadde laba qodob ayaaugu mudnaa. Midi waxayahaydxornimo-doonkii aan xuduudda lahayn, ta kalenawaxay ahayd digniintiiuu ka bixin jiray xumaanta iyo dib-u-dhaca qabyaaladdu leedahay. Tusaale kooban waxaa inoogu filan xilli uusocday dagaal sokeeye oo u dhexeeyey beeshiisa iyo beel kale ayaa lagu dirqiyey in uu maanso tiriyo oo uu u jawaabo gabyaa ka soojeeday beesha kale. Hase yeeshee jawaabtiiuu bixiyey waxay noqotay mid ka duwan tii la filayey. Indheer-garanadnimadiisu waxay keentay dhinacyadii is ka horjeeda in uu ka dhigo ardaa kali ah. Waxaanu tiriyey tixdan hal qabsiga iyo maah maahda noqot ay
Doc hadday u wadajeesatoodhawrtodanaheeda
Ooyduul walaala ah tahay duunka ka heshiiso
Dadka kama yaraateen ee ways dabar jaraysaaye
Dubbe madaxa ways kala dhacnaa daa’in abidkeene
Goortay iswada tooxa taa daad u soogalay’e
Dugsi male qabyaaladi waxay dumi somooyeene
Mar kale isaga oo muujinaya nacaybka uu qabyaaladda u hayay wuxuu yidhi:
Nin qabyaalad beertaw wanaag kuuma soo boxo iyo
Nin qabyaalad heensaynayaa guul ma haybsado
Abwaanku waxaa kale oo uu siwayn ugu suntanyahay halgan kii xornimo-doon kaa haa. Suugaantiisu waxaya hayd guubaabo, kincin iyo caroog ka nixiya gumaysigii dalka haystay,taasaana sabab u ah in qofkasta oo bulshada ka mid ah in ay isugu xidhanto calansaarkii 1960-kii iyo geeraarkiiTimacadde ee uu lahaa:
Sayrmawaydo daroortay
Oo siigadii naga maydhayaw
Cidina kaanay nasiine
Saatir noogu yaboohayaw
Sarreeyow ma nusqaamow
Saaxirkii kala guuraye
Aan siduu yahay eegno’e
Kaanasiib kana saar
Dawladihii kala dabeeyey ee rayidka ahaa oo taariikhda kugalay eex, musuq iyo qaraabo-kiil Timacadde iyo qayrkiiba suluug weyn ayay ka muujiyeen. Waana waxyaabihii soo dadajiyay inqilaabkii ay ciidamadu kula wareegeen taladii dalka,walow aanu nidaamkii milatiriga ahaa waxbadan la shaqayn marka la gareebo dhawr tixood oo dhiirigelin ah oo uu bilawgii Kacaanka curiyey kuwaas oo uu kudoonayey in wax laga qabto musuqa,eexda iyo wixii la hal maala . Waa kiilahaa:
Dhunkaalshilinku jeer uu noqdoo dhuunta mari waayo
Dhacarsiga ladayn maayo iyo dhiilkii lays baray’e
Dhaabbadaa aan soojilay haddii laga dhabayn waayo
Dhutis xaalku kama baaqsadee dhuuxa hadalkeyga
Cabdilaahi Suldaan naxariistii janno Alle hasiiyee 1973kii ayuu ku xijaabtay Kalabaydh oo galbeed kaga toosan magaalada Gabiley. GeeridaTimacadde oo naxdinteeda lahayd waxay ka hadlisay hal-abuurkii magaca kulahaa suugaanta soomaalida. Aan soo qaadano tixdii Damaq iyo Xusuus ee uu Gaarriye ku sifeeyay Cabdulaahi Suldaan.
Gabaygii xalaashiyo
Xaqa sheeg ha joogtee
Dan kuxeeban jirine
Xeelihadal ku caan baxay
Mabda’aan la xadijirin
Suugaanta xaramka ah
Xurmadeedi yaa marin
Xaasha’e aftahanimo
Haddii uu xabaal galay
Xeeldheereheedii
Haddii xawda laga jaray
Faraskii xiddays naa
Xakamihii ayaa sudhi
Abwaan Hadraawi qoraal uu ku daray Diiwaanka MaansooyinkiiTimacade isna wuxuu ku yidhi:
Cabdillaahi Suldaan shaqsiyaddiisu waxay kugu dajirtaa gabayadiisa iyo erayadiisa. Gabayadiisa iyo erayadiisuna waxay ku dhex jiraan codkiisa. Codka CabdillaahiSuldaan cid waliba way ku qasbanayd in ay u dhegtaagto. CabdullaahiSuldaan shaqsiyaddaas ayuu ahaa xayga ah ee aan intaxabaal lagu riday laga dareerin. Ilaa maanta Cabdillaahi Suldaan wuu dhexjoogaa dadka aqalwalbanawuuyaallaa. Dareenkasta oo qofleeyahayba wuu weheliyaa,dhacdo kasta oo waddaniyaCabdilaahiSuldaan waa ka kaw.Mawqifkaan Cabdillaahi Suldaan ka taagnahay waa mid ixtiraamleh, xaqdhawr leh, mudnaan leh, kalgacal leh. Waa taa ta uu xaggayga kuleeyahay CabdilaahiSuldaan. Ilaahay naxariistii janno ha ka waraabiyo,innagana gabayadiisu meel ha inoo buuxiyeen.
Wixii ay hal-abuurku ka yidhaahdeenTimacadde iyo tixdiisa aan ku lingaxo geeraarkii ducada ahaaa ee abwaan XuseenAw Faarax.
Alle haw naxariisto
Oo ha u nuuro xabaasha
Iilka neecaw udgoon iyo
Hakusiiyo naruuro
In uunaar ka xoroobo
Nabigii la xidhiidho
Nasiibkiisa la geeyo
Jannaduu ku negaado
Nimcadeeda ku waaro
Xuurayl cayn ku nikaaxo
Niyaddaan ka duceeyaye
Raxmaankoow igayeel.
Ugu dambayn, BoobeYuusufDucaale oo muddo soddon sanadood ka badan ku raad joogay sooyaalkaTimacadde wuxuu innaga furtay xil iyo waajibaad ummadeed. Waxaan odhan lahaa, anigoo soo amaahanaya tixdii Cali Sugulle uu Muuse Galaal ugu boroordiiqay“Waad gudatay Boobow xilkii kula gudbaanaaye.
Xigasho Xushmad leh Diiwaanka Maansadii Timacade